Friday, March 30, 2012

LAISIANG THO HILH HAUHNA LEH NOPSAK NA LAMPI



A hau khempeuh minuamsa hilo a, a nuamsa khempeuh zong a hau te hi kim lo in,  nopsakna khempeuh zong,hauhna hang hikim lo hi. Na asem leh a semlo, azong leh azong lo, a citak leh acitak lo te a kilam dan hang in, nasepna bang in kingah kim lo thei hi. Ih Kawl gam om zia pen Hagai in Isreal te tung ah a gen tawh kibang ka sa hi. “Tu laitak na om zia uh limtak in ngaihsun un. Khaici tampi natuh uh hang in, an tawmbek na la uh a, annek ding na ngah teei uh hang in, na kham kei uh hi. Puansilh ding na neih tei uh hang in, a lum khop ding na nei kei uh hi. Sum na thalawh uh hang in, ip vangsunga a-khol tawh na ki bang uh hi” (Haggai 1:6). Bang hang a hi tam? Pasian in, a zawng ding, nuam a sa lo dinga hong teel maw?  


NOPSAK DING PEN PASIAN’ DEIH NA HI

Eden huansung ah, Adam a ding in, Pasian in, a kisam omlo in nakhempeuh bawlsak in, koihsak hi (Pian.,1:19). Topa Zeisu, mihing hongpian ma in, nopsakna leh hauhna tawh ki dim in om hi. Mi hing hong suah in, bawngkuangsung ah hong suah hang in,mipil ten, kham, paknamtui leh, a manpha na te tawh va bia uh hi (Mate 2:11). Ama na sepna ah nupi hau pawl khat inzong na pan pih hi (Luke 8:1-3). Topa Zeisu van zat te pen gunkuang, inn, zinbuk, laa cih te hi a, a sih ciang zong mi hau te han ah kivui hi (Maku 15:42-46). Topa Zeisu hauna pi-in zawnna hong thuak na pen, eite hauhna ding a hi hi (2Cor. 8:9).


Ahizong in, AMANLO A HAUHNA IN NOPSAK NA piangsak lo hi. Aman lo a hauhna, hauhnop man a, lam pi man zuihloh na in zong nopsak na piangsak lo hi: “ A citak mipa in thupha ngah ding a, a haubaih nuam mipa in gimna thuak pel mawh ding hi (Paunak 28:20b).

Zawn-na a piang sak thei lampi guk te:
-         Huaiham na ( Paunak 28:22).
-         Ciilna, iik siik na  (Paunak 11:24).
-         Thadah na (Paunak 20:13; 24:30-34).
-         Thu man loh na (Paunak 13:18).
-         Neihsa te kep siam loh na (Paunak 23:21; 28:19, 20).
-         Khialhna im cip na (Paunak 28:13) te ahi hi.

  
HAUHNA LEH NOPSAK NA A PIANGSAK NATE

  1. PILNA
Pilna om  na ah hauhna in zui tawntung hi: Pilna in nuntakna hong nuamsak a hauhna leh pahtawina hongpia hi (Paunak 3:16). Pilna a deih te ka hausak dinga a inn dim in neih le lam ka pia ding hi (Paunak 8:21). Mipil te minthanna lukhu in hauhna ahi hi (Paunak 14:24). Solomon in Pasian kiang ah pilna ngen in, Pasian in hauhna leh minthan na pia thuah hi (I Kum. 3:13).

Tu lai taka a khangto ihcih gam te en leng, a ki pat cil in, a zawng mah mah gam te mah na hi a, ahizong in, a makai te in pilna thupisak in, mipil tam pi a pian na ding in vai hawm in, gam khangtogam te ah pilna siam na te sinsak in, mipil tam pi ten na hong sep khop uh ciang a gam uh a khang to na hi zaw hi.


  1. DIKNA (DIKTATNA)
 Pasian tung a nopsakna in a tawntung a ding manpha hi ( ITimothy 4:8).Thuman mite a ki nutsiat lam leh atu ata te, khutdawh ngen aom, ka neu pan kamu kei ci-in David kumpi pan na gen hi (Late 37:25). Lungsim thutang/dik mite le Topa a zahtak te inn ah hauhna leh nopsak na om ding hi ( Late 112:1-3).

Thu-um-mi te Pasian in dikkisakna, Zeisu hang in hong tang sak sa ahih manin a diktat ding, na  hoih sem ding a hong ki tel kholsa te ih hi hi. (Rom. 5:8; II Cor 5:21; Ephet 2:10).

  1. LUNGDAM/KIPAH NA LUNGSIM 
A lungdam akipak lungtang in atawntung in pawibawl tawh ki bang hi.(Paunak 15:15). Isreal mite midang te sila asuahna a hangin lungdam lohna, phunna, hawmthawhden na, lungkim zawh loh nate hang ahi hi: “Hih atampi nate khempeuh omnapi in, note in lungdamna leh lungsim kipahna tawh Topa note Pasian na semlo nahih man un, Topa in note langah ahongsawlding nagalte uh’na, gilkialna leh dangtakna, pumguak a om naleh nakhempeuh kitangsapna tawh na sem dinguh hi”(Thuhilhkikna 28:47-48).

Lungdam na leh kipahna tawh apia te Pasian in it hi (II Cor. 9 : 7). Nopsak na leh hauhna pen lungdam na leh kipahna lungtang pan ki pan hi.
  

  1. ITNA
Itna leh thumanna(obedience) na ton khawm den hi. Topa Pasian thumang in, a thupiak te khempeuh na zuih uh leh leitung minam khempeuhlak ah a lianin hong bawlin a mei –in hongbawl lo in, makai in kong bawlding hi (Khang 28:11,13)

Thuciam thak sung ah thukham khempeuh thu nih in na gawm hi. “ Na Topa Pasian, na lung sim khempeuh,na nuntak na khempeuh, na pilna khempeuh leh na hatna khempeuh tawhna it un” cih leh, “Na pumpi na it bang in midang te na it in” cih ahi hi (Maku 12:30-31). Pasian it na leh midang te it na tawh thukham khempeuh kizo thei hi.


Topa thupiak te zuihna in hauhna thupha tungsak hi. Pasian leh mite it na in thupiak te zuih na ahi hi. Tua ahih manin, it na(Pasian le mite) in hauhna piangsak hi. Itna ki hel lo hauhna in nopsak na piathei lo hi. A cing mite hau sem sem a, midang ahuh te in huhna mah ngahkik ding hi(Paunak 11:25).
 PIAK KHIATNA
Sum zon na lam pi maan in, sumzat dan siamding kisam hi.
Piakkhiatna tawh kisai lai siang tho sung a om pawl khat en ni:

1.      Sawm ah khat
Sawm ah khat pen ei a hilo in Pasian a hi a, sawm ah khat na piak ciang  Pasian  a pia hi lo in, Pasian a, a pai pih leh Na khempeuh ama-a a ahih na ih  pulak na hi zaw hi. Sawm ah khat in, hamsiat na pan in thupha  piang sak hi. Thupha cih ciang in, sepna khempeuh ah maipha ngah na ahi hi.

Amasa pen Sawm ah khat Abraham in na pia hi (Pian 14:20b). Sawm ah khat pen Topa a hi a Topa a ding in Siangtho hi (Siampi 27:30). Sawm ah khat biak inn ah a pai pih kik lo te Topan a ma na  gu in hong ciamteh hi (Mal 3:8).

Sawm ah khat piakna hang a aki ngah thuphate:
o       Vantung kong khak te kihongin Pasian thupha te hong bua
o       Kisap na khempeuhh hong sik
o       Hong bawlsia nuam nate khempeuh Pasianin hong do sak
o       An ki kham (Hau)
o       Sepna khempeuh ah dau pai,lawh cing
o       Thupha ngah ci- in hong kiciam tet (Mal 3:10-12).

 2.      Sumpi piakna (Citpiakna)

Hih piak khiatna pen, sawm ah khat tawh kisai lo in, ih lungsim bang a piakna ahi hi. Na piak na bang in nang tung ah hong ki bawl ding cih lai siangtho hong hilh thu khat ahi hi (Luka 6:38). Piakkhiat zawh na ding a na neih leh na zat up na pen, thupha ngah nading a a kisam up na zah hi pah hi. Bang zah pia cih sang bang zah Topa din zang khia cih thupi zaw hi. Piaknop na lungsim tawh a pia te Pasian in deih hi ( II Cor 9:7).
           
3.      Nasep khop na ( Kha  lam ah nasep khop na)

Hih na sep na ah thunih om hi. Pasian tawh nasep khop naleh Pasian nasem te tawh sep khop na a hi hi.

Pasian tawh na sep khop na pen gah masa (Anpal) piak na a hi hi. Anpal ih piak ciang in Pasian pen nasep hong guan pa, hong huh pa, anpal hong la sak Pasian in an lak hun zong hong pia ding hi cih, pulak na leh lungdam kohna a hi hi.  Tuabek tham loh in, semna khempeuh ah hong pan pih na ding Pasian tawh kiciam na ( covenant)  zong ahi hi ( Pau. 3:9).

Pasian na sem te tawh pankhopna pen, sawm ah khat pan hi lo, sumpi pan hi lo, anpal pan hi lo bek tham loh ut hun hun a, ut zahpeuh, ut khat peuh tung a piak khiat na hi lo in, man man in, a hun hun a, na ciam na zah  Pasian na sepnading na gel sa tung a, thuman tak a piak ngiat ngait na ahi hi.

Atawpna

Sum deih luatna ( the love of money) in siatna kipat na bulpi hi (ITim 6:10). Sum zon na sum hauh na pen siat na hi pah lo in, sum ngah na lampi leh ih zat dan in siatna hongtungsak hi. Aman lo ah hauh nop na in hauhna  piangsak lo in, hauhna khempeuh in nop na piang sak tuan lo hi.Tua ahih man in, ih gam leh ih lei in nop na ki hel hauhna  a neih theih na ding in laisiang tho hong hilh bang in Paian in anuam sa ding in hong deih na thei in, aman lo a sum ngah na lampi te zui kha lo in, Topa hong piak na sepna tel a, nop na ki hel hauhna a  piang  sak lampi te ih pom a ih zuih leh  ih gam ah nop na hong om  ding a, thupha ngah minam te hong ki ci ta ding hi.
  
  1. ITNA
Itna leh thumanna(obedience) na ton khawm den hi. Topa Pasian thumang in, a thupiak te khempeuh na zuih uh leh leitung minam khempeuhlak ah a lianin hong bawlin a mei –in hongbawl lo in, makai in kong bawlding hi (Khang 28:11,13)

Thuciam thak sung ah thukham khempeuh thu nih in na gawm hi. “ Na Topa Pasian, na lung sim khempeuh,na nuntak na khempeuh, na pilna khempeuh leh na hatna khempeuh tawhna it un” cih leh, “Na pumpi na it bang in midang te na it in” cih ahi hi (Maku 12:30-31). Pasian it na leh midang te it na tawh thukham khempeuh kizo thei hi.


Topa thupiak te zuihna in hauhna thupha tungsak hi. Pasian leh mite it na in thupiak te zuih na ahi hi. Tua ahih manin, it na(Pasian le mite) in hauhna piangsak hi. Itna ki hel lo hauhna in nopsak na piathei lo hi. A cing mite hau sem sem a, midang ahuh te in huhna mah ngahkik ding hi(Paunak 11:25).
 PIAK KHIATNA
Sum zon na lam pi maan in, sumzat dan siamding kisam hi.
Piakkhiatna tawh kisai lai siang tho sung a om pawl khat en ni:

1.      Sawm ah khat
Sawm ah khat pen ei a hilo in Pasian a hi a, sawm ah khat na piak ciang  Pasian  a pia hi lo in, Pasian a, a pai pih leh Na khempeuh ama-a a ahih na ih  pulak na hi zaw hi. Sawm ah khat in, hamsiat na pan in thupha  piang sak hi. Thupha cih ciang in, sepna khempeuh ah maipha ngah na ahi hi.

Amasa pen Sawm ah khat Abraham in na pia hi (Pian 14:20b). Sawm ah khat pen Topa a hi a Topa a ding in Siangtho hi (Siampi 27:30). Sawm ah khat biak inn ah a pai pih kik lo te Topan a ma na  gu in hong ciamteh hi (Mal 3:8).

Sawm ah khat piakna hang a aki ngah thuphate:
o       Vantung kong khak te kihongin Pasian thupha te hong bua
o       Kisap na khempeuhh hong sik
o       Hong bawlsia nuam nate khempeuh Pasianin hong do sak
o       An ki kham (Hau)
o       Sepna khempeuh ah dau pai,lawh cing
o       Thupha ngah ci- in hong kiciam tet (Mal 3:10-12).

 2.      Sumpi piakna (Citpiakna)

Hih piak khiatna pen, sawm ah khat tawh kisai lo in, ih lungsim bang a piakna ahi hi. Na piak na bang in nang tung ah hong ki bawl ding cih lai siangtho hong hilh thu khat ahi hi (Luka 6:38). Piakkhiat zawh na ding a na neih leh na zat up na pen, thupha ngah nading a a kisam up na zah hi pah hi. Bang zah pia cih sang bang zah Topa din zang khia cih thupi zaw hi. Piaknop na lungsim tawh a pia te Pasian in deih hi ( II Cor 9:7).
           
3.      Nasep khop na ( Kha  lam ah nasep khop na)

Hih na sep na ah thunih om hi. Pasian tawh nasep khop naleh Pasian nasem te tawh sep khop na a hi hi.

Pasian tawh na sep khop na pen gah masa (Anpal) piak na a hi hi. Anpal ih piak ciang in Pasian pen nasep hong guan pa, hong huh pa, anpal hong la sak Pasian in an lak hun zong hong pia ding hi cih, pulak na leh lungdam kohna a hi hi.  Tuabek tham loh in, semna khempeuh ah hong pan pih na ding Pasian tawh kiciam na ( covenant)  zong ahi hi ( Pau. 3:9).

Pasian na sem te tawh pankhopna pen, sawm ah khat pan hi lo, sumpi pan hi lo, anpal pan hi lo bek tham loh ut hun hun a, ut zahpeuh, ut khat peuh tung a piak khiat na hi lo in, man man in, a hun hun a, na ciam na zah  Pasian na sepnading na gel sa tung a, thuman tak a piak ngiat ngait na ahi hi.

Atawpna

Sum deih luatna ( the love of money) in siatna kipat na bulpi hi (ITim 6:10). Sum zon na sum hauh na pen siat na hi pah lo in, sum ngah na lampi leh ih zat dan in siatna hongtungsak hi. Aman lo ah hauh nop na in hauhna  piangsak lo in, hauhna khempeuh in nop na piang sak tuan lo hi.Tua ahih man in, ih gam leh ih lei in nop na ki hel hauhna  a neih theih na ding in laisiang tho hong hilh bang in Paian in anuam sa ding in hong deih na thei in, aman lo a sum ngah na lampi te zui kha lo in, Topa hong piak na sepna tel a, nop na ki hel hauhna a  piang  sak lampi te ih pom a ih zuih leh ih gam ah nop na hong om  ding a, thupha ngah minam te hong ki ci ta ding hi. 

No comments: